çoktan seçmeli renksiz hafıza

01.02.2012 jewish museum, berlin, almanya  

fotoğrafçı, aklında soru işaretleriyle taşır makinasını. dile getirmediği düşüncelerini bir karenin içine hapsediverir. sorularına cevap bulmak değildir amacı; sadece daha fazla soruya ulaşmaktır. yazan kişi ise önüne gelen her karede fotoğrafçının sorduklarına cevap arar. her bir kare bambaşka sorulara gebedir:


1. toplumsal hafızanın, bireysel hafıza ile ilişkisi var mıdır? varsa nedir? yoksa neden?

a) vardır. bireysel hafıza toplumsal hafıza için bir ayna görevi üstlenmektedir. toplumsal hafıza çok zayıftır; bireylere düşen görev, zaman zaman uyarıcı etmenler vasıtasıyla toplumsal hafızayı canlı tutmaktır.

b) vardır. toplumsal hafıza devlet, medya, sivil toplum vb. etmenlerle her zaman canlı tutulur. gündem değişse bile alt mesajlar her zaman bireysel hafızaya etki eder.

c) yoktur. bireylerin toplumsal konularda bir araya geldiklerinde ortaya koydukları fikirler ve düşünceler yalnız kaldıklarında yabana atılamayacak bir değişim göstermektedir. bireysel hafıza toplumsal hafızayı oluştursa bile, bireylerle, o bireylerin oluşturduğu toplumun hafızaları büyük farklılıklar içermektedir.

d) yoktur. her bireyin yaşanılanları kendi hafızasına kaydetme şekli farklıdır. bu sebepten kayıt altına alınan bilgiler fazlasıyla öznellik taşımaktadır. böyle bir durumda bir toplumun ortak bir hafıza oluşturması söz konusu bile edilemez.

e) ?

2. bireylerin akıl ve mantığa aykırı bir önermeyi kabul etmesinde toplumsal davranışların / kararların etkisi var mıdır?

a) vardır. 1953 yılında gerçekleştirilen asch deneyinde bireylerin %32'si cevabını net bir şekilde bildikleri bir soruya, içinde bulundukları gruptan (rol yapan) etkilenerek yanlış cevap vermiştir. bu göstermektedir ki mutlak doğru, bireylerin toplumdan dışlanmama adına boyun eğme amacıyla kabul ettikleri fikir / düşüncedir.

b) 20. yy. bireyselliğin tarih boyunca hiç olmadığı kadar öne çıktığı bir zaman dilimidir. modern toplumlar bireylerin fikirleri ile oluşur. bağımsız düşüncelerin demokrasilerde bu denli çatışma çıkarmasının yönetim sürecinde büyük zorluklar yaratması bunun ispatıdır. kişi toplumdan kopmak üzeredir. böyle bir süreçte bir etkiden bahsedilemez.

c) iletişim araçlarına ve bilgiye ulaşımın hiç olmadığı kadar kolay olduğu ve bireysel özgürlüklerin toplumsal çıkarlardan daha fazla öne çıktığı bir ortamda akla ve mantığa aykırı hiçbir düşünce bireylerin zihinlerinde yer edemez.

d) önerme ilgisizdir. bireyler, insanlık tarihi boyunca kendilerine lider aramışlardır. liderler toplumu yönlendirmek için toplum tarafından seçilirler. demokrasi bunu için var edilmiştir. demokrasi kişinin kendini biçimlendirmesi için lider arayışına girmesi sonucunda bulunan uydurma bir kılıftır. toplum için lider karar verici ve doğru söyleyendir. lider, akla ve mantığa aykırı veya değil, önermeler üretir; birey de toplumun içinde eriyerek bunları kabullenir; kabullenmek ister. kişi kendi kendini buna mecbur kılar. bu durum da sadece bir ihtiyaç olduğu için yargılanamaz. bu nedenle böyle bir etkiden bahsetmek anlamsızdır.

e) ?

3. bir müzenin bireysel ve toplumsal hafızayı canlı tutabilmesi için gerek ve yeter şartlar nelerdir?

a) konunun toplum tarafından kabul görmüş olması yeterlidir. böyle bir konunun tek eksiği müze tabelasıdır.

b) müze binası tasarımının amaçla bütünleşmiş olması, kullanılan imgelerin bireyin bilinçaltına yönelik mesajlar içermesi, anlatımın kırıcı olmaktan ziyade acındırıcı olması en önemli şartlardır.

c) eserlerin sergileniş biçimi mesaj kaygısı taşımamalı; sadece var olan gerçekleri aktarmalıdır. yöntemsel yönlendirmeler bireyin sorgulamasına yol açar. bir müze sorgulatmamalı; hatırlatmalıdır.

d) müze içerisinde bireylerin birbirleriyle etkileşime girmeleri için zemin hazırlanmalıdır. kişi yanında konuşana inanmayı, her zaman okuduğuna veya gördüğüne inanmaya tercih eder.

e) ?